Tên khác: Mạch đông, Duyên giới thảo, Thốn đông, Đại mạch đông, cây Lan tiên.
Mô tả: Mạch môn là một loại cỏ sống lâu năm, thân rễ ngắn, lá hình dải hẹp, mọc túm ở gốc, bẹ lá ôm thân dài 15 - 40 cm , rộng 0,3 - 0,5 cm. Rễ chùm, củ phát triển ở đoạn giữa rễ, củ già màu hồng, củ non màu trắng. Hoa có tràng màu xanh nhạt. Quả mọng màu tím đen, đường kính 0,5 - 0,6 cm có 1 đến 2 hạt.
Sử dụng: Rễ (củ), thoạch sau khi trồng 2 - 3 năm lấy củ già có màu hồng (bỏ củ non và đoạn rẽ) rửa sạch và phơi sấy khô. Khi dùng bỏ lõi.
Công dụng: Dưỡng âm, nhuận phế, sinh tân, ích vị, trừ đờm, thanh tâm. Nghiên cứu trên lâm sàng cho thấy thuốc có tác dụng chống viêm cấp tính và mạn tính, giảm triệu chứng sưng, nóng, đỏ, đau đường hô hấp trên, giảm ho, long đờm, mát phổi.
Nhân giống: Kỹ thuật nhân giống:Chọn bụi cây mẹ làm giống: Chọn bụi cây mẹ sinh trưởng tốt, không bị sâu, bệnh hại, bụi từ 2-3 năm tuổiĐào bụi cây mẹ: Dùng cuốc và xà beng đào xung quanh gốc, bứng cả bụi cây mẹ lên, nhẹ nhàng rũ bỏ đất ra khỏi gốc, dùng dao sắc cắt bỏ phần phía dưới bộ rễ, phần tễ giữ lại dài 10cm, thu hái toàn bộ củ. Cắt bỏ bớt đầu lá của bụi, giữ lại đoạn lá phía gốc khoảng 20cmTách nhánh: Dùng tay tách cây giống từ bụi cây mẹ thành từng khóm, mỗi khóm 2-3 nhánh, loại bỏ nhánh quá già, hay bị dập.Kỹ thuật trồng:- Chọn đất: Do có khả năng chống chịu tốt với các điều kiện bất thuận như chịu hạn, chịu lạnh, chịu úng … vì vậy Mạch môn thích hợp trồng ở những nơi có khí hậu nhiệt đới, ôn đới. Mặt khác Mạch môn có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ nên không có yêu cầu khắt khe về điều kiện thổ nhưỡng nên có thể trồng ở nhiều loại đất khác nhau, tuy nhiên nếu trồng với mục đích lấy củ nên chọn đất cát pha, tơi xốp, màu mỡ có pH trung tính hoặc kiềm nhẹ thì sẽ có hiệu quả tốt, cho sản lượng cao hơn- Làm đất: cuốc hoặc cày bừa đất kỹ, dọn sạch gốc rễ, cành lá cây, nếu có điều kiện thì nên phơi đất ngoài ánh nắng mặt trời 1- 2 tuần. Sau đó tiến hành làm nhỏ đấtTiến hành bón lót, tạo luống, mỗi luống rộng khoảng 1- 1,2m rãnh luống sâu 30 -35cmBón phân: Lượng dùng và loại phân bón trước khi trồng: mỗi ha dùng 20 tấn phân hoai mục, phân xanh 3 -3,75 tấn, sau đó trộng đều tiến hành bón trên toàn bộ diện tích trồng- Mùa vụ trồng: Vụ xuân và Thu, chọn lúc thời tiết mát mẻ hoặc sau mưa để trống, Vụ Xuân trắng vào tháng 2- 3; vụ Thu trồng vào tháng 7-8 dương lịch- Phương thức trồng: Trồng thuần loài trong vườn hộ hoặc thành đám trong khoảng trồng trong vườn tạp, vườn rừng, ngoài ra có thể trồng ven ngõ, hàng rào của gia đình- Trồng: Trồng Mạch môn với mục đích thu hoạch củ để làm thuốc: Do trồng Mạch môn để lấy củ làm thuốc nên thường trồng trong điều kiện tối ưu để Mạch môn sinh trưởng phát triển tốt nhanh cho củ để thu hoạch. Vì vậy, nên trồng ở những nơi có ánh sáng tán xạ tránh ánh nắng trực tiếp. Sau khi trồng từ 2- 3 năm là có thể thu hoạch lấy củLàm luống rộng 1- 1,2m cao 20cm rãnh rộng 30cm và trồng thành từng hàng với khoảng cách hàng cách hàng 30cm, cây cách cây 20cm. Dùng cuốc tạo hố trên luluống sâu 10-15cm, đặt khóm cây giống vào, dùng tay lấp đất phủ kín bộ rễ và gốc, sau đó lèn chặt cho cây đứng thẳng. Sau khi trồng cần tưới nước giữ ẩm nhất là trong thời gian đầuTrong những vườn cây ăn quả lâu năm, để hạn chế cỏ dại, chống xói mòn đất, giữu ẩm và làm đất tơi xốp có thể tiến hành trồng xen Mạch môn khi các loại cây ăn quả đã bắt đầu cho thu hoạchỞ vùng trung di trồng theo đường đồng mức từ lưng chừng đồi xuống chân đồi, cách 3-4m lại trồng một vòng Mạch môn. Mạch môn phát triển rất nhanh, bảo vệ đất, chống xói mòn và giữ ẩm cho đất đồi rất tốt. Năng suất củ Mạch môn khá cao
Phân bố: Mạch môn mọc hoang ở miền núi, được trồng làm cảnh, làm thuốc ở khắp nơi trong nước ta. Trung Quốc cũng trồng nhiều.
Bảo tồn:
Tài liệu tham khảo:
Bài thuốc:
