Cây Thuốc Hà Nội

Tên khác: Phật dụ, Long huyết, Thiết dụ, Chổng đeng (Tày), Co trường lậu (Thái)

Mô tả: Cây nhỏ, cao khoảng 1 - 2 m. Thân mảnh, mang nhiều đốt sẹo, ít phân nhánh. Lá mọc tập trung ở ngọn, xếp thành 2 dãy, hình lưỡi kiếm, dài 20-50 cm, rộng 5-10 cm, gốc thắt lại, đầu thuôn nhọn, mép nguyên lượn sóng, hai mặt mầu đỏ tía (Huyết dụ đỏ), có loại lại chỉ có một mặt đỏ, còn mặt kia mầu lục xám (Huyết dụ trắng); cuống dài có bẹ và rãnh ở mặt trên. Cụm hoa mọc ở ngọn thân thành chùm xim hoặc chùy phân nhánh, dài 30-40 cm, mỗi nhánh mang rất nhiều hoa mầu trắng, mặt ngoài mầu tía; lá đài 3, thuôn nhọn, cánh hoa 3, hơi thắt lại ở giữa; nhị 6, thò ra ngoài tràng; bầu có 3 ô. Quả mọng hình cầu. Mùa hoa quả: tháng 12-1

Sử dụng: Lá, rễ.

Công dụng: Cả 2 loại đều được Đông y dùng làm thuốc. Theo Đông y, Huyết dụ vị nhạt, tính mát, vừa làm mát máu, cầm máu vừa làm tan máu ứ và giảm đau. Nó thường được dùng để chữa các trường hợp bị thương và phong thấp gây đau nhức, chữa chứng kiết lỵ, rong kinh… Dân gian còn dùng trị ho gà của trẻ em.

Nhân giống: Cách nhân giống giống cây huyết dụ:Huyết dụ nhân giống bằng cách giâm cành. Chỉ cần cắt cành, giâm vào đất ẩm, cây sẽ nhanh chóng ra rễ. Ngoài ra, còn có thể gieo hạt cho nhiều cây con. Cách trồng cây huyết dụ bằng giâm cànhTrồng cây huyết dụ bằng giâm cành được thực hiện như sau:–Cắt cành – nhân giống cây huyết dụ: Cắt cành dài khoảng một gang tay. Tức là trong khoảng 20 – 30 cm. Sau đó giâm vào trọng bị đã bỏ đất sẵn nếu bạn dùng để kinh doanh cây cảnh. Nếu không trồng trong chậu chuẩn bị sẵn có đất. Khi cắt nên dùng dao, kéo sắc bén để không làm bầm cây, giúp tỷ lệ sống sót của cây cao hơn. Vì lá sẽ bị rụng khi giâm vì vậy không nên để lại lá. Chỉ nên giữ lại thân để giâm là được. Sau khi giâm sẽ ra lá mới trở lại. -Giâm – trồng cây huyết dụ: Khi giâm nên để ở bóng râm một thời gian khoảng từ 2 tuần đến 20 ngày. Và nhớ giữ cho đất ẩm tơi xốp. Để cây mau ra rễ. Có thể nhúng trong dung dịch kích rễ để cây nhanh ra rễ (N3M). Nên giâm cành ở độ sâu 5 – 6 cm.

Phân bố: Cây thường được trồng làm cảnh ở nhiều nơi.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Tục cốt đằng, Khoan cân đằng (tiếng Trung Quốc có nghĩa là làm cho xương cốt được thư giãn khoẻ mạnh); Đậu sương, Nam tục đoạn.

Mô tả: Dây đau xương là một loại dây leo, dài 7-8 m có cành dài rũ xuống, lúc đầu có lông, sau thì nhẵn lớp vỏ không sần sùi. Lá cũng có lông nhất là ở mặt dưới làm cho mặt dưới có màu trắng nhạt, phần lá hình tim, mọc so le, phía cuống tròn và hõm lại, phía đỉnh hẹp lại thành mũi nhọn, dài 10-20 cm, rộng 8-10 cm có 5 gân rõ, toả hình chân vịt. Hoa màu vàng lục mọc thành chùm ở kẽ lá hoặc đơn độc, hoặc mấy lá chùm tụ lại, chùm dài khoảng 10cm, có lông măng màu trắng nhạt, quả khi chín có màu đỏ, có dịch nhày, hình bán cầu . Mùa hoa quả tháng 2 - 4.

Sử dụng: Lá và thân, thân cây có tác dụng mạnh hơn. Thu hái thân già, thái nhỏ, phơi khô. Dùng sống hay tẩm rượu sao. Có thể thu hái quanh năm. Thu hái, sơ chế: Chọn cây già, thu hái quanh năm, tốt nhất vào cuối mùa Hè, đầu mùa Thu, lúc cây phát triển mạnh nhất, cho nhiều cành lá. Hoặc vào lúc cây tàn lụi (tháng 10- 12) để lấy dây là chủ yếu: Thân cành không có lá.

Công dụng: Dây đau xương có tác dụng khu phong, hoạt huyết, trừ thấp, lợi gân cốt, là một vị thuốc được lưu truyền nhiều trong nhân dân để chữa những triệu chứng của bệnh tê thấp, đau xương, nhức mỏi toàn thân, chấn thương tụ máu, sốt rét kinh niên. Ngoài ra còn dùng làm thuốc bổ. Có thể dùng uống hay xoa bóp

Nhân giống: Cách trồng:Lấy thân, cành bánh tẻ cắt thành đoạn dài 30-35cm; đặt nghiêng, hở đầu, lấp đất hoặc vòng thành vòng tròn vùi nông. Trồng xong phủ rác, tưới nước.Nơi trồng: góc vườn, bờ rào, bờ ao. Chú ý giá thể cho cây leoThời gian trồng: tháng 2- 4Cách trồng như trên, tỷ lệ sống ước tính tới 80%; sau khi trồng 10-20 ngày nảy mầm. Cây trồng sau 1 năm tuổi có đường kính thân gần 1cm.

Phân bố: Mọc hoang khắp nơi ở miền núi cũng như đồng bằng ở Việt Nam, leo lên các cây nhỡ hay cây gỗ.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Vú bò sẻ, Vú chó, Vú lợn, Ngải phún, Sung ba thùy.

Mô tả: Cây nhỏ, cao 1-2m. Ngọn non có lông. Thân ít phân cành, có lông dày. Lá mọc so le, thường tập trung ở ngọn thân, hình bầu dục, gốc tròn hoặc hơi hình tim, đầu thuôn nhọn, có 3-5 thùy (thường là 3), rộng 4-18cm, mặt trên nháp, mặt dưới có lông nhỏ, mép khía răng, gân gốc 3; cuống là có lông dày cứng; lá kèm hình ngọn giáo.Cụm hoa mọc ở kẽ lá gồm hoa đực và hoa cái; hoa đực không cuống, lá đài 4, hình dải, dính nhau ở gốc, nhị 2; hoa cái có cuống, lá đài 4, thuôn tù, bầu hình trái xoan. Cành, lá, cuống lá, hoa đều có lông mịn màu vàng mốc.Quả loại sung không cuống, to có ít lông, có vị chát, giòn, màu lục, khi chín thì mềm màu tím, có vị ngọt nhẹ, bên trong có nhiều hạt (quả thực). Toàn cây có nhựa mủ. Mùa hoa quả: tháng 9-12.

Sử dụng: Rễ và vỏ rễ, thu hái quanh năm.

Công dụng: Theo Đông y, Vú bò vị cay, ngọt, hơi ấm, có tác dụng kiện tỳ, bổ phế, hành khí lợi thấp, tráng gân cốt. Chữa phong thấp tê bại, ho do phế lao, ra mồ hôi trộm, chân tay mệt mỏi vô lực, ăn ít bụng trướng, thủy thũng, viêm gan, bạch đới, sản hậu không có sữa.

Nhân giống: Cây chưa được trồng chính thức mà chủ yếu khai thác từ rừng tự nhiên. Tỷ lệ nảy mầm của hạt rất thấp.

Phân bố: Vú bò phân bố rải rác khắp các tỉnh từ vùng núi thấp (dưới 600m) đến trung du và đồng bằng. Loài phân bố ở Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc dại ở khắp các rừng thứ sinh.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Điền thất, Hổ trượng căn, Ban trượng căn.

Mô tả: Bụi leo, cành xám xám. Lá dạng lá Sao, nhẵn, dày, dài 10-20cm, gốc tròn đầu thon, lúc khô màu nâu, gân phụ 6-8 cặp; cuống dài 4-5mm. Cụm hoa ở nách lá và ngọn nhánh; chùm cao 4-8cm; cuống có lông; lá đài 5, hình tam giác, cành hoa 5, dài gấp đôi lá đài; nhị 5; bầu có lông, vòi nhuỵ 2. Quả có cánh màu nâu gỗ, nhẵn bóng, dài 3,5cm, mang đài tạo thành vòng đến nửa quả; cánh tròn ở đỉnh

Sử dụng: Rễ và thân (dây)

Công dụng: Hoạt huyết, tiêu viêm, kháng sinh, chống virus, lợi tiểu, lợi sữa, chống ho, tiêu đờm. Thường dùng trị phong thấp tê bại, đau nhức gân xương, ngã ứ huyết; Viêm gan cấp, viêm ruột, lỵ; Viêm amygdal, viêm hầu; Viêm khí quản, viêm phổi nhẹ; Viêm ruột cấp, nhiễm trùng đường niệu; Kinh nguyệt khó khăn, vô kinh, huyết hôi không ra (đẻ xong ứ huyết); Táo bón.

Nhân giống: Cây có thể trồng bằng hạt. Tuy nhiên, trong nhân dân thường trồng bằng cách: sau khi lấy phần rễ củ làm thuốc, phần gốc được tách ra thành các nhánh. Ngoài ra, còn tận dụng các đoạn đầu của rễ củ (dài 4-5cm). Tất cả đem ủ trong cát ẩm đến khi mọc mầm mới đem trồng.Cốt khí được trồng trên ruộng cao thoát nước. Thời vụ trồng vào tháng 2-3 hoặc có thể sớm hơn. Cự ly trồng 30x40cm/khóm. Cây trồng chăm sóc đơn giản, ít sâu bệnh, ngoại trừ bệnh muội trắng hoặc muội đen. Cây trồng sau 18-24 tháng cho thu hoạch.

Phân bố: Cây mọc hoang khắp mọi miền rừng núi hay trên những đồi trọc ở nước ta cũng như tại các nước thuộc vùng Đông Á ôn đới.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Điền thất, Hổ trượng căn, Ban trượng căn.

Mô tả: Cây thảo sống nhiều năm, cao 1-1,5m. Rễ phình thành củ cứng màu vàng nâu. Thân có những đốm màu tím hồng. Lá mọc so le, có bẹ chìa ngắn. Hoa nhỏ, màu trắng, mọc thành chùm ở nách lá. Quả khô có 3 cạnh. Hoa tháng 6-7, quả tháng 9-10

Sử dụng: Dùng củ, rễ. Cây cốt khí thường được thu hoạch rễ củ quanh năm nhưng tốt nhất là vào mùa Thu, Đông khi phần trên mặt đất của cây đã tàn lụi, đào lấy rễ rửa sạch, cắt bỏ rễ con thái phiến, thuốc có thể dùng sống hay phơi khô trong râm hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp 40 – 45oC.

Công dụng: Hoạt huyết, tiêu viêm, kháng sinh, chống virus, lợi tiểu, lợi sữa, chống ho, tiêu đờm. Thường dùng trị phong thấp tê bại, đau nhức gân xương, ngã ứ huyết; Viêm gan cấp, viêm ruột, lỵ; Viêm amygdal, viêm hầu; Viêm khí quản, viêm phổi nhẹ; Viêm ruột cấp, nhiễm trùng đường niệu; Kinh nguyệt khó khăn, vô kinh, huyết hôi không ra (đẻ xong ứ huyết); Táo bón.

Nhân giống: Cây có thể trồng bằng hạt. Tuy nhiên, trong nhân dân thường trồng bằng cách: sau khi lấy phần rễ củ làm thuốc, phần gốc được tách ra thành các nhánh. Ngoài ra, còn tận dụng các đoạn đầu của rễ củ (dài 4-5cm). Tất cả đem ủ trong cát ẩm đến khi mọc mầm mới đem trồng.Cốt khí được trồng trên ruộng cao thoát nước. Thời vụ trồng vào tháng 2-3 hoặc có thể sớm hơn. Cự ly trồng 30x40cm/khóm. Cây trồng chăm sóc đơn giản, ít sâu bệnh, ngoại trừ bệnh muội trắng hoặc muội đen. Cây trồng sau 18-24 tháng cho thu hoạch.

Phân bố: Cây mọc hoang khắp mọi miền rừng núi hay trên những đồi trọc ở nước ta cũng như tại các nước thuộc vùng Đông Á ôn đới.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Hoàng địa đinh, Nãi chấp thảo

Mô tả: Bồ công anh Trung quốc có lá mọc thành hoa thị ở gốc, phiến lá cắt thành nhiều thùy nhỏ. Cụm hoa màu vàng, khi già ra quả có lông màu trắng xếp thành hình cầu.

Sử dụng: Rễ, thân, lá. Lá có thể ăn tươi hằng ngày, hoặc cắt nhỏ phơi khô cùng thân, rễ để dùng dần. Người Dao ở Ba Vì có cách chế biến thành dạng cao đặc để dùng rất tiện dụng (1ml cao tương đương 10 g dược liệu).

Công dụng: Bồ công anh vị đắng ngọt, tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, chữa các bệnh mụn nhọt, lở loét, viêm dạ dày - tá tràng, viêm gan, viêm họng. Ở Ba Vì, người Dao gọi bồ công anh là Lày may, trồng trong vườn nhà, ngoài dùng làm thuốc, còn dùng như một món rau trong bữa cơm hằng ngày. Theo các thầy lang người Dao, Lày may là món ăn có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lọc máu, phòng một số bệnh về gan, mật, có khả năng kích thích tiêu hóa, tăng sự thèm ăn. Trong dân gian, Bồ công anh được dùng nhiều để chữa bệnh sưng vú, tắc tia sữa, các chứng viêm nhiễm, mụn nhọt đang sưng mủ, hay bị mụn nhọt, đinh râu, bệnh đau dạ dày.

Nhân giống: Cây được trồng vào tháng 2-3, gieo bằng hạtVào mùa thu khi quả già (lá bắt đầu vàng úa), cắt lấy cả bông, phơi nắng. Khi thấy các quả bung ra cùng tùm lông trắng, giũ nhẹ cho hạt rơi xuống, phơi thêm 1 nắng nữa, sau đóng gói, cất kỹ để đến mùa xuân năm sau mới đem gieo.Đất trồng bồ công anh cần cày bừa kỹ, bón lót khoảng 20 tấn phân chuồng mục/ha; lên luống, sau gieo hạt theo từng rạch. Hạt gieo sau 15-25 ngày nảy mầm. Khi cây cao 10cm tỉa thưa, chỉ để lại với cự ly 30-35cm/cây. Chăm sóc đơn giản, bao gồm làm cỏ, xới đất, tưới nước khi bị hạn. Cây trồng sau 3 tháng cho thu hoạch. Hiện chưa rõ về năng suất.

Phân bố: Bồ công anh Trung Quốc chỉ mọc ở Đà Lạt và Sa Pa. Cây thường mọc ở nơi đất ẩm, trong vườn, ven đường đi, bãi sông hoặc trên các thửa ruộng, nương rẫy đã bỏ hoang.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Rau Bồ cóc, Diếp dại, Mũi mác, Rau bao

Mô tả: Bồ công anh Việt Nam là loại cây nhỏ, thường cao 0,6-1 m, đôi khi cao tới 3 m, thân mọc thẳng, nhẵn, không cành hoặc rất ít cành. Lá cây có nhiều hình dạng: lá phía dưới dài 30 cm, rộng 5-6 cm, gần như không có cuống, chia thành nhiều thùy hay răng cưa to, thô; lá trên ngắn hơn, không chia thùy, mép có răng cưa thưa. Nếu ta bấm vào lá và thân đều thấy tiết ra nhũ dịch màu trắng đục như sữa, vị hơi đắng. Hoa màu vàng, có loại màu tím, cả hai loại đều dùng làm thuốc được

Sử dụng: Rễ, thân, lá. Lá có thể ăn tươi hằng ngày, hoặc cắt nhỏ phơi khô cùng thân, rễ để dùng dần. Người Dao ở Ba Vì có cách chế biến thành dạng cao đặc để dùng rất tiện dụng (1ml cao tương đương 10 g dược liệu).

Công dụng: Bồ công anh vị đắng ngọt, tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, chữa các bệnh mụn nhọt, lở loét, viêm dạ dày - tá tràng, viêm gan, viêm họng. Ở Ba Vì, người Dao gọi bồ công anh là Lày may, trồng trong vườn nhà, ngoài dùng làm thuốc, còn dùng như một món rau trong bữa cơm hằng ngày. Theo các thầy lang người Dao, Lày may là món ăn có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lọc máu, phòng một số bệnh về gan, mật, có khả năng kích thích tiêu hóa, tăng sự thèm ăn. Trong dân gian, Bồ công anh được dùng nhiều để chữa bệnh sưng vú, tắc tia sữa, các chứng viêm nhiễm, mụn nhọt đang sưng mủ, hay bị mụn nhọt, đinh râu, bệnh đau dạ dày.

Nhân giống: Cây được trồng vào tháng 2-3, gieo bằng hạtVào mùa thu khi quả già (lá bắt đầu vàng úa), cắt lấy cả bông, phơi nắng. Khi thấy các quả bung ra cùng tùm lông trắng, giũ nhẹ cho hạt rơi xuống, phơi thêm 1 nắng nữa, sau đóng gói, cất kỹ để đến mùa xuân năm sau mới đem gieo.Đất trồng bồ công anh cần cày bừa kỹ, bón lót khoảng 20 tấn phân chuồng mục/ha; lên luống, sau gieo hạt theo từng rạch. Hạt gieo sau 15-25 ngày nảy mầm. Khi cây cao 10cm tỉa thưa, chỉ để lại với cự ly 30-35cm/cây. Chăm sóc đơn giản, bao gồm làm cỏ, xới đất, tưới nước khi bị hạn. Cây trồng sau 3 tháng cho thu hoạch. Hiện chưa rõ về năng suất.

Phân bố: Bồ công anh Việt Nam có mặt ở khắp mọi nơi nên được nhiều người biết đến.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Mâm xôi , Ngấy

Mô tả: Cây nhỡ thân leo, cành nhiều lông và gai, lá đơn có lông, phiến lá chia 5 thuỳ hình chân vịt. Hoa mọc thành chùm, có 5 cánh màu trắng, nhiều nhị và nhiều noãn đỏ (chi chín tạo thành quả hạch tập hợp thành quả kép màu đỏ). Quả chín có vị chua, ăn được.

Sử dụng: Rễ, thân

Công dụng: Các loài trong chi Mâm xôi đều là vị thuốc dân gian dùng chữa tiêu hóa kém, giúp ăn ngon miệng; mát gan tiêu độc. Các nhà khoa học thế giới phát hiện trong hạt quả Mâm xôi có hàm lượng kẽm rất cao, được cơ thể hấp thụ tốt. Kẽm giúp kiểm soát hàm lượng testosteron, giúp phụ nữ nhanh chóng hưng phấn và tăng cường sức mạnh của tinh trùng. Trong quả Mâm xôi còn có hàm lượng chất chống oxy hoá rất cao, giúp máu lưu thông tốt hơn tới cơ quan sinh dục.

Nhân giống: Cây mâm xôi trồng được quanh năm, tuy nhiên, thời điểm gieo trồng tốt nhất là cuối mùa thu đến đầu mùa xuân. Chúng sẽ phát triển tốt nhất nếu được trồng ở những khu vực nhiều ánh sáng và được bảo vệ bằng hàng rào và lưới. Cây giống cần được chọn cẩn thận trước khi trồng, vì chúng rất dễ bị bệnh.Trong năm đầu tiên, cây mâm xôi phát triển rất nhanh và thường cao từ 3 – 6m(có thể đến 9 m). Cây mâm xôi đen thuộc giống cây bụi, chúng có sức sống mạnh mẽ, thích hợp nhất với đất có độ chua nhẹ, chịu được đất nghèo và thường được trồng trên những lô đất trống. Ngoài ra, chúng sẽ phát triển tốt hơn nếu được bón phân hữu cơ đầy đủ và nhổ sạch cỏ dại giữa các cây.Thời tiết có ảnh hưởng rất lớn đến việc thụ phấn của cây. Ngay cả một thay đổi nhỏ, như một ngày mưa hoặc một ngày quá nóng có thể làm giảm số lần ong bay đến thụ phấn cho hoa, do đó làm giảm chất lượng của quả.Những bông hoa xuất hiện vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè. Mỗi bông hoa thường có năm cánh màu hồng hoặc màu trắng với đường kính khoảng 2 - 3 cm.Cây mâm xôi dễ bị tấn công bởi virut và 1 số loại côn trùng gây hại như rầy, ruồi giấm… Đáng nói nhất là ruồi giấm. Chúng thường làm mục nát hoặc lên men trái cây, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trì thương mại của loại quả này. Tuy nhiên, cây Mâm xôi vẫn phát triển rất phổ biến vì hạt của chúng được các loại chim rải khắp nơi.

Phân bố: Mọc hoang dại ở khắp vùng đồi núi rừng miền Bắc nước ta.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Xạ can

Mô tả: Đây là một loại cây mọc hoang sống lâu năm; thân rễ mọc bò. Lá mọc thẳng đứng, bẹ lá xếp vào nhau xòe ra như cái quạt. Lá hình mác dài 20-40 cm, rộng 1,5-2cm, gốc ốp lên nhau, đầu nhọn, gân song song, hai mặt nhẵn, gần như cùng màu. Hoa có cán dài 20-40 cm, chia thành nhiều cành, mỗi cành mang một cụm hoa. Hoa có 6 cánh màu vàng cam đỏ điểm đốm tía. Quả nang hình trứng. Hạt hình cầu đen bóng, đường kính 5 mm.

Sử dụng: Thân rễ được gọi là củ Rẻ quạt, phơi sấy khô làm thuốc (Xạ can).

Công dụng: Cao cồn xạ can có tác dụng ức chế các chủng vi khuẩn trực khuẩn lỵ, tụ cầu vàng, cầu khuẩn ruột. Xạ can có tác dụng kháng viêm cấp tính và mãn tính. Đông y xếp xạ can vào loại thuốc thanh nhiệt giải độc. Có tác dụng tán huyết, tiêu đờm; dùng chữa yết hầu sưng đau, đờm nghẽn ở cổ họng. Trong dân gian, Xạ can được coi là một vị thuốc quý chữa mọi bệnh về cổ họng. Ngoài ra còn là một vị thuốc chữa sốt, đại tiểu tiện không thông, sưng vú tắc tia sữa, chữa kinh nguyệt đau đớn, thuốc lọc máu. Có nơi còn dùng chữa rắn cắn.

Nhân giống: Chăm sóc cây rẻ quạt khá đơn giản, ta chỉ cần lưu ý một số điều sau:• Đất trồng rẻ quạt phải là loại đất tơi xốp, màu mỡ, đặc biệt thoát nước tốt vì cây không chịu được ngập úng.• Tưới nước cho cây cũng cần phải thận trọng, tưới nước ngày 2 lần cho rẻ quạt là thích hợp nhất, buổi sáng sớm và chiều tốt ta nên tưới, không nên tưới vào lúc giữa trưa. Những ngày trời mát ta nên hạn chế tưới nước cho rẻ quạt, sau đó tưới bổ sung vào những ngày nắng nóng gay gắt.

Phân bố: Cây mọc hoang, được trồng làm cảnh, làm thuốc khắp nơi ở nước ta. Còn mọc ở Trung Quốc, Nhật Bản, Philipin.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Dây Máu Người

Mô tả: Dây leo thân dài tới 10m, vỏ thân màu nâu. Lá gồm 3 lá chét, cuống chung dài 4,5 – 10cm. Mặt trên màu xanh, dưới nhạt hơn. Hoa mọc thành chùm ở kẽ lá, cụm hoa dài tới 14cm, mọc thõng xuống. Quả mọng hình trứng dài 8-10mm, chín có màu lam đen. Mùa hoa tháng 3,4; mùa quả tháng 7, 8.

Sử dụng: Thân dây. Khi tươi, cắt ngang có nước nhựa đỏ như máu chảy ra. Khi khô, tiết diện có nhiều vòng đen do nhựa khô lại. Thu hái quanh năm, tốt nhất vào tháng 8~10. Chặt cây về, cắt bỏ cành lá. Rửa sạch, thái phiến, phơi khô. Cũng có nơi lấy nhựa cây nấu thành cao.

Công dụng: Hoạt huyết, bổ huyết, thông kinh, hoạt lạc, làm mạnh gân xương. Trị lưng đau, gối đau, té ngã tổn thương, tay chân tê, kinh nguyệt không đều (Đông Dược Học Thiết Yếu).

Nhân giống: Chưa được nghiên cứu trồng. Song có thể trồng được bằng hạt

Phân bố: Hòa Bình, Ba Vì (Hà Nội), Cao Bằng, Lạng Sơn và nhiều vùng miền núi khác.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Hầu khương, Hồ tôn khương, Thân khương, cây Tổ phượng, cây Tổ rồng, Tổ diều.

Mô tả: Dương xỉ mọc bò, có thân rễ mọng nước, phủ lông dạng vẩy màu nâu sét. Lá có 2 loại: lá hứng mùn, xoan, gốc hình tim, mép có răng nhọn, dài 3-5cm, không cuống, phủ kín thân rễ; lá thường sinh sản, có cuống ngắn 4-7cm, phiến dài 10-30cm, xẻ thuỳ sâu, thành 7-13 cặp thuỳ lông chim, dày, dai, không lông. Các túi bào tử xếp hai hàng giữa gân phụ mặt dưới lá; bào tử vàng nhạt, hình trái xoan.

Sử dụng: Thân rễ (củ) đã phơi hay sấy khô của cây Cốt toái bổ. Thu hái quanh năm, rửa sạch, cạo sạch lông, thái mỏng phơi khô dùng.

Công dụng: Bổ thận, làm mạnh gân xương, trị đau xương, đau lưng, mỏi gối, chữa dập xương, ỉa chảy kéo dài, chảy máu răng.

Nhân giống: Chưa được trồng. Một số người thu thập cây mọc tự nhiên về trồng làm cảnh hoặc trồng làm mẫu ở vườn thuốc. Trồng bằng cách buộc cả khóm lên cây gỗ hoặc trên các hôc đá

Phân bố: Cây mọc phụ sinh trên cây thân lớn (Đa, Si) và đá, ở vùng rừng núi Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai, Sơn La, Hoà Bình, Hà Nội tới Nghệ An.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Ðậu chiều, Ðậu săng, Ðậu cọc rào.

Mô tả: Cây nhỏ, cao 1-2m. Lá kép mọc so le, có 3 lá chét, có lông, mặt trên xanh sẫm, mặt dưới nhạt, lá có gân dài ba cánh giống như điệp rừng, xếp thành hai hàng. Hoa màu vàng hay điểm những đường sọc tía, mọc thành chùm ở nách lá. Quả đậu dẹt, với 2-3 vết lõm chạy chéo trên quả, dài 4-6cm, màu xanh, hạt như đậu ván dẹp, màu sắc hạt có thể trắng ngà, điểm đen hay màu vàng nâu, nâu hay đỏ nhạt tuỳ loại . Mùa hoa quả tháng 1-3.

Sử dụng: Rễ, hạt và lá. Hạt là thực phẩm giàu protein như các loại đạu khác (có thể nấu chè, làm tương). Thu hái rễ và lá quanh năm. Ðào rễ về, rửa sạch, thái mỏng, phơi khô. Lá thường dùng tươi. Hạt lấy ở những quả già. Rễ dùng làm thuốc chữa sốt, giải độc, tiêu thũng và chứng hay đái đêm. Hạt cũng dùng như rễ; còn dùng chữa ho, cảm, nhức mỏi gân cốt. Lá dùng để gây nôn khi bị ngộ độc thuốc trừ sâu; lại dùng nấu tắm trị bệnh ngoài da. Dịch lá tươi cũng dùng uống trị lỵ; còn dùng phối hợp với dầu thầu dầu uống trị bệnh đau bụng. Dùng ngoài trị mụn nhọt, vết thương.

Công dụng: Ðậu chiều có vị đắng, tính mát; có tác dụng ấm phế, trợ tỳ, tiêu thực, làm thông huyết mạch. Trong nha khoa, cây đậu chiều là phương thuốc nam thần diệu, được các lương y bào chế thành dược liệu chuyên trị đau, sưng, nhức lợi cho người lớn và trẻ em

Nhân giống: Ðậu chiều mọc hoang và cũng được trồng. Trồng bằng hạt vào đầu mùa mưa

Phân bố: Phổ biến khắp Ðông Dương và Ấn Độ. Ở nước ta, Đậu chiều mọc hoang và cũng được trồng. Trồng bằng hạt vào đầu mùa mưa.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc: