Cây Thuốc Hà Nội

Tên khác: Kèn tạy chà tầm nòm

Mô tả: Cây bụi thẳng cao 1-3m; nhánh non, mặt dưới lá, cuống lá và cụm hoa có lông mịn. Lá hình bầu dục dài, hơi nhọn hay gần tròn ở gốc, thót nhọn và có mũi sắc ở đầu, có răng ít ở 2/3 trên, mỏng dạng màng, dài 6-11cm, rộng 2,5-5cm, mặt trên lục đậm, mặt dưới lục vàng, gân phụ 6-9 cặp. Cụm hoa chùm kép ở nách lá. Hoa màu trắng rộng 4mm; ống tràng bằng đài; 5 nhị. Quả hình trứng có vòi nhuỵ và lá đài tồn rộng cỡ 4mm, màu trắng vàng, có vỏ quả giữa nạc. Hạt nhiều dài 0,5mm, màu đen, sần sùi, có gai.

Sử dụng: Toàn cây

Công dụng: Chữa vết thương, chấn thương, giã cây tươi thêm rượu đắp chỗ đau.

Nhân giống:

Phân bố: oài phân bố ở Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam. Ởnước ta, cây mọc nhiều ở miền Bắc cho tới Thừa Thiên - Huế, thường gặp ở các đồi núi, dọc đường đi ven các rừng.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Đìa chụt

Mô tả: Cây gỗ nhỏ, Cao 8 - 10m. Cành con mập, nhẵn. Lá mọc cụm ở đầu cành; phiến lá hình trứng mác ngược, dài 20 - 35cm rộng 10 - 15cm, thót dần và hình tim ở gốc, rộng 3 - 5cm, tù ở đầu, gần dai, nhân, có 10 - 15 đôi gân bậc hai; cuống lá rất ngắn, chỉ dài 2 - 5mm. Cụm hoa mọc ở nách lá hay trên những cành không có lá, hình chùm, dài 20 - 30cm, có trục gần nhẵn, đường kính 2 - 3mm. Hoa màu vàng nhạt, dài 16 - 18mm, đính từng đôi một trên cuống rất ngắn (1 - 1,5mm), có lông. Lá đài 4. Cánh hoa 4, dài 16 - 18mm, phủ lông nằm thưa thớt. Nhị 4, bao phấn dài 3 - 3,5mm. Bầu hình trứng, nhẵn, có các vảy tuyến ở gốc, tự do. Quả hình trứng, dài 12 - 14cm, rộng 3 - 4cm, vỏ quả giữa có nhiều sợi.

Sử dụng:

Công dụng: Chữa Đái đỏ

Nhân giống:

Phân bố: Ba Vì

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Bát giác liên

Mô tả: Đặc điểm nhận dạng: Cây thảo, sống nhiều năm, cao 30-50 cm. Thân rễ thô, gồm nhiều cục tạo thành chuỗi, mọc ngang. Thân thường mang 1-2 lá, có cuống. Phiến lá rộng 20-30 cm; cuống lá đính gần ở giữa; có 6-8 thuỳ nông, thuỳ tam giác rộng hoặc dạng trứng, đỉnh thuỳ nhọn; mép lá có răng cưa nhỏ. Hoa gồm 5-9 cái, màu nâu hồng, có cuống, mọc ở gần gốc lá, rủ xuống. Hoa có 6 lá đài, mặt ngoài có lông. Cánh hoa 6, hình thuôn, tròn đầu. Nhị 6, ngắn hơn cánh hoa. Bầu thuôn; đầu nhuỵ to. Quả mọng, hình bầu dục hoặc hình trứng. Hạt nhiều, nhỏ.Sinh học và sinh thái: Mùa hoa tháng 3-5, quả tháng 5-8(9). Nhân giống tự nhiên từ hạt. Phần trên mặt đất lụi hàng năm vào mùa đông, đến đầu mùa xuân năm sau từ thân rễ mọc lên chồi thân mới. Cây đặc biệt ưa ẩm, ưa bóng; thường mọc trên đất nhiều mùn, gần khe suối, dưới tán rừng kín thường xanh ẩm, đặc biệt là ở rừng núi đá vôi, ở độ cao từ 800-1000 m.Phân bố:- Trong nước: Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Bắc Kạn (Chợ Rã), Lạng Sơn (núi Khau Khú), Thái Nguyên, Hà Tây (núi Ba Vì), Hoà Bình (Đà Bắc: Chợ Bờ).- Thế giới: Trung Quốc (Quảng Tây, Vân Nam).Giá trị: Nguồn gen hiếm (hoa mọc dưới lá) ở Việt Nam. Thân rễ, lá hoặc cả cây đều được dùng làm thuốc chữa rắn cắn, ung nhọt, giải độc, tiêu phù... Rễ và thân rễ cũng có berberin.Tình trạng: Bị khai thác để làm thuốc hoặc bị tàn phá do nạn phá rừng. Một số điểm phân bố trước kia, như Quản Bạ (Hà Giang), Phia Bióoc (Cao Bằng), Chợ Bờ (Hoà Bình)... nay đã bị mất. Hiện đã trở nên hiếm rõ rệt.Phân hạng: EN A1a,c,dBiện pháp bảo vệ: Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá đang nguy cấp (E). Nay cần điều tra cụ thể hơn ở Vườn quốc gia Ba Vì, bảo vệ triệt để. Mở rộng điều tra vùng rừng thuộc Vườn quốc gia Ba Bể và một vài nơi khác thuộc tỉnh Bắc Kạn để phát hiện thêm. Thu thập hạt hoặc cây con về trồng, nghiên cứu bảo tồn ngoại vi (Ex situ) nhằm đảm bảo sự an toàn hơn.Tài liệu dẫn: SĐVN(2007): 134; STCT: 45; TCDL, 6(4): 98.

Sử dụng:

Công dụng: Chữa Rắn cắn

Nhân giống:

Phân bố: Ba Vì,Chùa Hương

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Dăt m’hây

Mô tả: Dây leo cỡ 1m, có thân và nhánh rất mảnh, hơi có lông. Lá hình trái xoan dạng tim rộng, hơi hình khiên, tù, lõm hay nhọn ở đỉnh, luôn luôn có mũi gai nhọn cứng, dài và rộng 2,5-3cm, màu nhạt, có 5 gân chính rất không đều. Cụm hoa đực ở nách, thành tán nhỏ rộng 10-15mm; cụm hoa cái thành chùm dạng bông, có nhiều lá tiêu giảm thành lá bắc. Quả hạch xoan ngược dạng thận, dài 5mm, có lông xám có vòi cạnh gốc.

Sử dụng: Toàn cây

Công dụng: Trị đòn ngã tổn thương, vết thương do chèn ép, vết thương mở chảy máu.

Nhân giống:

Phân bố: Loài phân bố ở châu Phi, châu Á nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở nước ta, cây mọc rải rác ở bìa rừng và đồi cây bụi ở phiến non.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Kèn đìa độ

Mô tả: Dây leo 1-2m, nhánh mảnh, màu lục, nhẵn hay hơi có lông. Lá hình ngọn giáo, nhọn mũi và có mũi cứng bóng, hoàn toàn nhẵn, dài 6-9cm, rộng 25-45mm, có 3 gân gốc. Hoa thành chùm có lông ở nách lá, dài 2-3cm. Quả hạch dẹp, hình cầu, đường kính 10mm, có hạch với chỗ lõm hình móng ngựa hơi rõ, khi chín có màu đen; hạt to, dài 1cm, có nhân với nội nhũ và phôi cong hình lưỡi liềm.

Sử dụng: Quả

Công dụng: Quả để ăn

Nhân giống:

Phân bố: Cây mọc phổ biến từ Quảng Trị đến Kontum, Gia Lai, Đắc Lắc, Lâm Đồng, Tây Ninh. Còn phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc (Hải Nam).

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Cờ đùi dăt m’hây ton

Mô tả: Dây mảnh, có lông. Lá có phiến tam giác, dài 5-10cm, rộng 5-10cm, có lông như nhung, trắng ở mặt dưới, gân ở gốc 5; cuống dài bằng phiến. Chuỳ hoa có lông; hoa có 6-9 lá đài, 6 cánh hoa, hoa đực có 5mm, không lông, xanh rồi đen.

Sử dụng: Toàn cây

Công dụng: Làm thuốc cầm máu, chữa đau mắt, sốt, đau bụng, khó tiêu. (Viện Dược liệu)

Nhân giống:

Phân bố: Loài của Ấn Độ, Nam Trung Quốc và Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc ở các đồi từ vùng thấp đến độ cao 1000m từ Hà Giang, Hoà Bình, Ninh Bình, Quảng Ninh qua Thừa Thiên - Huế, Kon Tum đến Bà Rịa và Đồng Nai.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Cờ đùi dắt m’hây

Mô tả: Cây thảo leo dài 1-4m, không có củ nhưng có rễ rất dài, bò, ít rễ phụ; thân mảnh, cứng, leo quấn, không gai, có nhánh. Lá mọc so le, phiến lá hình lọng, dạng xoan tam giác, dài 3-9cm, rộng 2-6cm, không lông; 10-11 gân toả hình chân vịt; cuống lá 1-6cm. Cụm hoa tán ở nách lá, cuống chung dài 1-3cm, phân thành 3-6 cuống nhỏ không đều nhau, mang hoa màu trăng trắng. Quả xoan, dài 5-6 mm, rộng 4-5mm, màu đỏ tươi; hạt hình móng ngựa có ít cạnh một bên và u ở bên kia.

Sử dụng: Toàn cây

Công dụng: Chữa đái buốt, đái dắt, phù nề.

Nhân giống:

Phân bố: Loài phân bố ở các tỉnh phía Nam của Trung Quốc và Việt Nam. Ở nước ta, thường gặp ở vùng đất thấp các tỉnh từ Cao Bằng, Lạng Sơn tới Thừa Thiên- Huế.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Đìa đòi pẹ

Mô tả: Cây hóa gỗ, leo quấn màu đo đỏ, dài 2 - 5m, hình trụ nhẵn, không có gai; rễ củ nạc, tròn sù sì màu hung hung với rễ con dạng sợi. Lá hình khiên, tròn hay trái xoan, dài 5 - 11cm, rộng 3 - 11cm, mong mỏng không lông, chóp có khi hơi nhọn tù, với mép thường lượn sóng tai bèo; gân 9 - 11 tỏa tia vể mọi phía; cuống lá dài 5 - 15cm; dính cách mép 1 - 3cm. Cụm hoa tán kép, có cuống dài 7 - 9cm mang những tán nhỏ có cuống 1, 5cm; cuống hoa dài 3 - 4mm; hoa vàng vàng; lá dài 3; cánh hoa 3; bao phấn 6, gắn trên đĩa. Quả hạch đỏ.

Sử dụng: Củ

Công dụng: Dùng làm thuốc gây ngủ và an thần, chữa sốt nóng, nhức đầu đau dạ dày (thuộc nhiệt), ho nhiều đờm hen suyễn, khó thở

Nhân giống:

Phân bố: Mọc ở hầu khắp các nước Đông Dương và Ấn Độ. Ở nước ta loài này phân bố từa Bắc đến Nam

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Dây gió

Mô tả: Dây leo gần như là cây thảo, có thân xốp, có khía, ít sần sùi (không có mụn nhiều như Dây cóc). Lá có cuống, hình trái xoan - tim, gần hình mắt chim với một mũi nhọn rất nhẵn, dài 8cm, rộng 7cm, gân sơ cấp 5-7, gân giữa với 1 cặp gân bên, dính liền với các gân con thành những mắt lưới hình đa giác; cuống mảnh, nhẵn, ngắn hơn phiến. Hoa từng nhóm 3-4 cái xếp thành 1-2 chùm ở nách lá. Quả đỏ, hình trứng, chứa một hạt dẹp.

Sử dụng: Thân và rễ

Công dụng: Chữa sốt rét mới phát hay kinh niên (như Dây cóc) chữa viêm họng, no hơi đầy tức, đại tiện táo bón, bế kinh, kinh nguyệt không đều. Còn dùng trị thấp khớp, đái đường.

Nhân giống:

Phân bố: Cây của vùng Đông Dương và Ấn Độ, mọc hoang ở vùng rừng núi, có khi thấy trên đất mùn núi đá, cũng thường được trồng.

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Pút chuông mia’

Mô tả:

Sử dụng:

Công dụng: Chữa Sốt rét

Nhân giống:

Phân bố: Ba Vì

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Đìu pong m’hây

Mô tả:

Sử dụng:

Công dụng: Chữa Phong tê thấp

Nhân giống:

Phân bố:

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc:

Tên khác: Đìu pong m’hây

Mô tả:

Sử dụng:

Công dụng: Chữa Phong tê thấp

Nhân giống:

Phân bố:

Bảo tồn:

Tài liệu tham khảo:

Bài thuốc: